Tarih düşüncesi, insanın yapıp ettikleriyle gerçekleştirdiği evren tasavvurunun anlatım yoludur. Evren tasavvuru, evrenin oluşumuyla başlayıp insanın yaratılışı, görevleri, yaşayış tarzı ve ölüm sonrası hayatıyla devam eden teorik bir çerçevedir. Bu teorik çerçevenin merkezini oluşturan insanın yapıp etmelerinin anlatımı tarih düşüncesinin içeriğini vermektedir. İnsana özgü en üst bilinç durumlarından biri olan kendilik bilinci de tarih düşüncesiyle
gerçekleşmektedir.
Modern dönemde evren tasavvurunun içeriğinde meydana gelen önemli değişmeler tarih düşüncesinde de köklü dönüşümlere neden olmuştur. Tarih düşüncesinde gerçekleşen dönüşümler yeni tarihçilik anlayışını, tarih bilgisinin sorgulandığı tarih felsefesinin ve insanlığı bir bütün olarak anlatmanın bir yolu olarak tarih metafiziğinin meydana getirilmelerini sağlamıştır.