İrfan Sönmez, etnik ayrılıkçılık meselesindeki çalışmalarıyla ülkemizin önde gelen isimlerinden biridir. Kendisi, bu konuda üç önemli eser verdi. Dil-milliyetçilik ilişkisini ve ana dilde eğitimin ulus inşasındaki rolünü Ana Dille Eğitim, Milliyetçilik ve AB Hukuku isimli kitabında anlattı. Bazı çevrelerin “Kürt meselesi”, bazılarının “etnik bölücülük” olarak kodladığı bu devasa sorunun aslında ne olduğunu Kürt Sorunu mu? Devletleşme Sorunu mu? isimli eserinde ortaya koydu. Kitap, kısa zamanda iki baskı yaparak tükendi. Sönmez, aynı zamanda doktoralı bir hukukçu. Doktora tezini Self-Determinasyon, Ayrılma Girişimleri ve Kürtler adı altında kitaplaştırdı.
Şimdi de bu üç kitabın devamı ve âdeta mihveri olan Oslo’dan Habur’a Terör Baronlarının Savaşı: Kayıp Barış’ı yazdı. Kitap, adından da anlaşılacağı gibi Oslo’da başlayıp Habur’da ara verilen, sonra İmralı veya Çözüm adıyla devam eden sürecin arka planını anlatıyor.
Çözüm Süreci ile ilgili birçok çalışma yapıldı ama bu çalışmaların çoğu, tek tarafın bakışını yansıtan propaganda metinleriydi. Sürecin içeriğinden çok, “Kim bozdu?” veya “Niçin sonuçlandırılamadı?” gibi soruların cevaplarına yoğunlaşmış hâldeydi. Sönmez ise daha çok, “Süreç başarıyla bitseydi ne olacaktı?” sorusuna odaklanmış ve çalışmasına, dünyadan da örnekler vererek müthiş bir zenginlik kazandırmış. Dahası, ilk defa bir kitapta güncel tartışmaların merkezinde olan “eşit vatandaşlık”, “self-determinasyon”, “özerklik”, “anayasal vatandaşlık”, “ortak vatan” gibi kavramlarla ne ve nelerin kastedildiğinin derli toplu bir açıklamasına yer verilmiş.
Son söz, Sönmez’in dediği gibi: “Ülkeleri terör örgütleri değil, politikacıların hırsları ve yanlış politikalar böler.”
Doç. Dr. Selçuk Özdağ